محمدعلی اراکی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14

آيت الله محمدعلي اراكي در 24 جمادي الثاني 1312 ق. در اراك ديده به جهان گشود. پس از يادگيري خواندن و نوشتن، در نوجواني وارد حوزه علميه اراك شد و پس از سالها تحصيل در اين حوزة ، به حوزه علميه قم رفت و از محضرعلماي بزرگ آن حوزه بهره مند شد. آية الله اراكي بيش از 35 سال در حوزة علميه قم به امر تدريس اشتغال داشت. وي پس از وفات آية الله سيد محمد تقي خوانساري (متوفاي 1371) به درخواست شماري از شاگردان او، به تدريس خارج فقه و اصول پرداخت. آية الله اراكي در زمان حضور در حوزه علميه قم با امام خميني آشنا شد. وي علاقه خاصي به امام داشت و هماره از فعاليتهاي سياسي ايشان عليه رژيم پهلوي پشتيباني مي‎كرد. او همچنين پس از پيروزي انقلاب اسلامي از دولت و نظام جمهوري اسلامي حمايت كرد. بسيار از استادان برجستة حوزه علميه قم و مسؤولان نظام جمهوري اسلامي از جمله شاگردان آيت الله اراكي به شمار مي آيند. آية الله العظمي اراكي در 23مهرماه1373 دارفاني را وداع گفت.گروه : علوم انسانيرشته : علوم اسلاميوالدين و انساب : پدر محمدعلي راكي، حجة الاسلام حاج احمد آقا، مشهور به ميرزا آقا فراهاني از علماي مشهور اراك و مادرش نيز از نوادگان امامزاده سيد حسن واقف بود.تحصيلات رسمي و حرفه اي : محمدعلي اراكي پس از يادگيري خواندن و نوشتن، در نوجواني وارد حوزه علميه اراك شد و پس از سالها تحصيل در اين حوزة ، به حوزه علميه قم رفت و از محضرعلماي بزرگ آن حوزه بهره مند شد.استادان و مربيان : محمدعلي اراكي درحوزه علميه اراك، در درس استاد سيد جعفر شيثي حضور يافت و مقدمات علوم اسلامي را از او فرا گرفت. دروس سطح حوزه را نزد آية الله العظمي سيد محمد تقي خوانساري به خوبي پشت سر گذراند و هم زمان با تحصيل دوره سطح، در درس شرح منظومه آية الله شيخ محمد باقر اراكي معروف به سلطان آبادي شركت كرد و از دانش آن حكيم فرزانه خوشه‎ها چيد. وي سالها در درس آية الله العظمي آقا نور الدين اراكي و آية الله العظمي شيخ عبدالكريم حائري يزدي شركت كرد و از دانش و تقواي آن دو مرجع بزرگ تقليد شيعيان، بهره‎ها برد. هم دوره اي ها و همکاران : دوران مرجعيت محمدعلي اراكي همزمان با سالهاي حيات آيات عظام: امام خميني، آيت الله العظمي گلپايگاني و آيت الله العظمي مرعشي نجفي بود اما اوج مرجعيت ايشان، پس از رحلت‏حضرت امام خميني بود، كه بسياري از مقلدان امام راحل به ايشان رجوع كردند. آية الله اراكي دربارة آشنايي خود با امام خميني مي‎ گويد: "حضرت آقاي خميني يك مدتي را در اراك بوده‎اند و در حوزة آن جا تحصيل مي‎كردند و حتي منبر مي‎رفته‎اند، من در آن مدت با ايشان آشنا شديم و يكي از هم صحبتهاي بنده بودند. گاهي اتفاق مي‎افتاد از منزل تا ميدان كهنة قم نزديك شاهزاده حمزه اين راه را به همراه هم طي مي‎كرديم و ضمن صحبتها و مباحثه‎ها بر مي‎گشتيم و اين مسأله بسيار اتفاق افتاد، با هم خيلي مأنوس بوديم. آن اوايل كه وارد قم شدم ايشان به من اظهار كرد شما يك درس تفسير صافي براي من بگوييد تفسير صافي با اصول و فقه و اصطلاحات آن مناسبتي ندارد و لذا چون من با آن اصطلاحات مأنوس نبودم چند شب تدريس كردم اما ديگر نرفتم، ايشان هم اصراري نكردند... ايشان مرد بسيار جليلي است و شناختم او را به جلالت؛ بسيار مرد پاكي است، پاك، پاكي نفس دارد، پاكي ذاتي و دروني دارد و اين بر همة خلق معلوم شده است. ما در مدت پنجاه سال كه با اين شخص بزرگ آشنايي پيدا كرده‎ايم، جز تقوا و ديانت و سخاوت و شجاعت و شهامت و بزرگي نفس و بزرگي قلب و كثرت ديانت و جدّيت در علوم نقلي و عقلي و مقامات عالي و... در او نيافتيم. اين مرد ـ قدّ مردانگي علم كرد و در مقابل كفر ايستادگي كرد و دست غيبي هم با او همراهي كرد، به طوري كه محيّر العقول بود و هيچ خانه‎اي و هيچ زاويه‎اي از زواياي اين مملكت باقي نماند مگر كه گفته شد. مرگ بر شاه او جان در كف دست گذاشته است و در مقابل تبليغ قران و دين حنيف اسلام جانبازي مي‎كند. جان در كف گذاشته و حاضر به شهادت شده است. خداوند يك قوه غريبي در اين مرد خلق فرموده كه به هيچ احدي نداده. هم چنين جرأتي، چنين شجاعتي و ديدي به او داده است كه به احدي نداده، او مانند جدش علي بن ابي طالب است. يك چنين كسي كمياب است كم نظير است و نظير ندارد." همسر و فرزندان : محمدعلي اراكي به سفارش استادخود آيت الله حائري معمم شد و با يكي از بستگان ازدواج كرد.وقايع ميانسالي : به دنبال اعلاميه كوبنده امام خميني در سال 1341، عليه لايحه كاپيتولاسيون و قوانين غير اسلامي مصوب مجلس شوراي ملي، آية الله اراكي نيز به پشتيباني ايشان اعلاميه‎اي صادر كرد و خواستار لغو مصوبات مخالف اسلام شد. پس از دستگيري و تبعيد امام خميني، در سال 1342، آية الله اراكي همواره از ايشان حمايت مي‎كرد. عكاسي هما، عكسي از امام در خيابان ارم زده بود. "حضرت آقا (آية الله اراكي) كه از فيضيّه بر مي‎گشتند، وقتي نگاهشان به آن عكس افتاده بود، فرموده بودند: قسم مي‎خورم كه صاحب اين عكس اگر در كربلا مي‎بود، در ركاب امام حسين ـ عليه السلام ـ به شهادت مي‎رسيد. وقتي به منزل مي‎آمدند و ما اطلاعيه‎ها را برايشان مي‎خوانديم، بسيار گريه مي‎كردند و اشك شوق و نشاط از شنيدن اين اطلاعيه‎ها، مي‎ريختند..." آية الله اراكي در پي دستگيري و تبعيد امام به نجف، همان سال به عراق و نجف رفت و در مدت اقامت تماماً ميهمان حضرت امام بود اين در حالي بود كه آقا از سوي رژيم تحت فشار قرار گرفته بود و از سوي ديگر جواب ميهماني افراد ديگر را رد كرده بود ايشان با افتخار ميهماني امام را پذيرفت و بدون ترس و اضطراب چند روزي را در آن جا اقامت كرد. اولين ملاقات امام با ايشان در كربلا بود، در ابتدا كه وارد حرم حضرت ابو الفضل ـ عليه السلام ـ شد حضرت امام در حال خروج از حرم بود حدود پانزده سال بود كه همديگر را نديده بودند. آن دو يكديگر را در آغوش گرفتند و آقاي اراكي شروع به گريه كرد و سپس اين جمله را فرمود: با آل علي هر كه در افتاد ور افتاد. بعد دوباره شروع به گريه كرد... حجة الاسلام شهاب الدين اشراقي، داماد امام مي‎گويد: امام به من گفتند: بغض گلويم را گرفته بود و نتوانستم پيش آقاي اراكي بايستم..." آية الله اراكي به عالمان مجاهد عشق مي‎ورزيد و احترام فوق العاده براي آنان قائل بود و تجليلش از حضرت آية الله سيد نور الدين اراكي و آية الله سيد محمد تقي خوانساري بر همين اساس بود. وي بارها به همراهي آية الله خوانساري، پيشنهاد قيام و مبارزه عليه طاغوت را با آية الله العظمي بروجردي در ميان گذاشته بود و نيز در ماجراي فدائيان اسلام به رهبري شهيد نواب صفوي، چون مرحوم آية الله خوانساري از آنان حمايت مي‎كرد، او هم نظر مساعد داشت. پس از پيروزي انقلاب اسلامي آيت الله اراكي از دولت و نظام جمهوري اسلامي حمايت كرد و در تأييد انقلاب اسلامي گفت: "جماعت دنيا كه رئيس آنها آمريكا و شوروي است و سايرين كه دست بسته آنان هستند، همگي در يك طرف هستند و آقاي خميني تنها... آقاي خميني شخص نيك نفسي است. جاي شك ندارد و هيچ غرضي در او جز ترويج دين نيست... اين دو نفر، پدر و پسر (رضا شاه و محمد رضاه شاه) چه كارها كه كردند، مي‎خواستند اصل دين اسلام را به كلي از ريشه بكنند، مثل يزيد كه مي‎خواست به كلي ريشة دين را از بين ببرد. اگر نهضت حضرت سيد الشهدا ـ عليه السلام ـ نبود، الآن من و شما كافر بوديم. اشهد ان لا اله الّا الله بين ما نبود..." آية الله اراكي در طول هشت سال دفاع مقدس، از رزمندگان اسلام پشتيباني نمود. ايشان درباره جنگ تحميلي فرمودند: "نظريه من هم مثل آقاي خميني است. آقاي خميني و همه علما نظرشان اين است كه هرگاه اسلام در خطر باشد، بايد تمام مسلمانان در مقام دفاع، برآيند، هر كس كه مي‎تواند... جنگ همان دفاع است و پاسداران هم همان جنگ جويان هستند كه از حقيقت اسلام حمايت مي‎كنند و... إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ و پاسدارها جزو همين آيه هستند." آية الله اراكي پس از رحلت امام خميني و انتخاب حضرت آية الله خامنه‎اي به رهبري انقلاب با ارسال پيامي، از انتخاب ايشان به رهبري انقلاب اظهار خوشحالي نمود. پس از رحلت امام خميني استكبار جهاني به اميد مخالفت و يا بي اعتنايي مراجع تقليد شيعه نسبت به انتخاب آية الله خامنه‎اي به رهبر انقلاب، به وسيلة راديو، تلويزيون و مطبوعات به تضعيف رهبري نظام برخاستند. اما حمايت مراجع تقليد شيعه، به ويژه آية الله العظمي اراكي كه حدود چهل سال از آية الله خامنه‎اي بزرگتر بود، اميد دشمنان انقلاب اسلامي را به يأس مبدل ساخت. وي در بخشي از پيام خود چنين مرقوم داشت: "انتخاب شايسته جنابعالي به مقام رهبري جمهوري اسلامي ايران ماية دلگرمي و اميدواري ملت قهرمان ايران است، شكي نيست كه در موقعيت حساس كنوني حفظ نظام جمهوري اسلامي كه از اهم واجبات شرعي است، متوقف به اين امر مهم مي‎باشد. اينك اين جانب با ابتهال و تضرح به درگاه ربوبي و با استغاثه به ناحيه مقدسه حضرت ولي عصر (عج) دوام تأييدات و توفيقات آن جناب را در انجام اين مسؤوليت بسيار سنگين خواستارم". زمان و علت فوت : محمدعلي اراكي در 23/7/1373 دارفاني را وداع گفت و پيكرش با تشييع با شكوه مردم قم در حرم حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ به خاك سپرده شد.فعاليتهاي آموزشي : محمدعلي اراكي در طول بيش از 35 سال تدريس در حوزة علميه قم، پيچيده‎ترين مباحث علمي را با گفتاري شيوا و بياني رسا مطرح مي‎كرد. از ويژگي‎هاي درس وي پرهيز از تكرار و زياده گويي بود. كلام را گزيده و پر معني اداء مي‎كرد. اعتقادش بر اين بود كه طالب علم بايد قبل از حضور در درس، مطالعه نمايد. آية الله اراكي پس از وفات آية الله سيد محمد تقي خوانساري (متوفاي 1371) به درخواست شماري از شاگردان او، به تدريس خارج فقه و اصول پرداخت. آية الله اراكي از جمله كساني بود كه در برهه‏اي از زمان به عنوان مرجع وحيد عالم تشيع مطرح بود. ساير فعاليتها و برنامه هاي روزمره : محمدعلي اراكي به عبادت خيلي اهميت مي‎داد. قبل از اذان صبح بيدار مي‎شد، هر روز يك جزء قرآن مي‎خواند در ماه رمضان روزانه سه جزء قرآن مي‎خواند. در نافله‎هاي شبهاي جمعه، در قنوت، دعاي كميل مي‎خواند. وقتي به ايشان پيشنهاد كردند كه نماز جماعت را به خاطر افراد كهنسال و مريض، زياد طول ندهيد. فرمودند: از من پيرتر و ضعيف‎تر، در نماز كسي هست؟! استاد محمود شاهرخي، از شاعران شهير انقلاب دربارة ديدارش با آية الله اراكي مي‎گويد: "در خلال شبهاي شعر فيضيه به محضر حضرت آية الله العظمي اراكي ـ دامت بركاته ـ مشرف شديم چه ديداري! سخت بهجت خيز و عبرت انگيز! ديدار مردي بزرگ كه آثار گذشت زمان بر سيماي مباركش پديدار بود و انوار معرفت از پيشاني روشنش ساطع. او مظهر و جلاي روحانيت سخت كوش شيعه مي‎باشد. در اتاقي محقر و ساده‎تر از ساده، آن بزرگ را ديدار كرديم كه با ضعف مفرط مزاج، لباس رسمي پوشيده و بر روي چهار پايه‎اي استقرار يافته بود. پس از به جاي آوردن معارفه، آن بزرگ سخناني مبسوط و ممتّع و مواعظي رسا و بليغ ايراد كرد كه همگان را سخت متأثر ساخت، كه از غايت شور و تأثير بيانات ايشان اكثر حاضران اشك از ديدگان جاري ساختند. مكرر به ابياتي از عارفان صاحبدل، از جمله شيخ شيراز و شيخ شبستري و شيخ بهايي استشهاد و استناد مي‎فرمود و خود مي‎گريست..." آية الله اراكي پيش از انقلاب، نماز جمعه را در قم اقامه مي‎كرد. "ايشان همانند يك جلسه درس، براي نماز جمعه و خطبه‎هاي آن مطالعه مي‎كردند... رفته رفته نماز جمعه رونق بيشتري گرفت و با جمعيت بيشتري برگزار گرديد و امامت ايشان بر نماز جمعه تا بعد از انقلاب كه حضرت امام به قم آمدند، ادامه داشت. حضرت امام در مدتي كه در قم بود روزي به منزل ايشان آمد. آية الله اراكي به امام خميني فرمود شما الآن دستتان باز است و مقتدر هستيد، چون در زمان حكومت اسلامي قرار داريد شما بايد اقامه نماز جمعه كنيد. ولي امام به ايشان فرمود شما نماز جمعه را بايد اقامه كنيد. لذا مدتي نماز را با شكوه تمام اقامه كردند." شاگردان : بزرگان بسياري ازمحضر محمدعلي اراكي مرجع بزرگ خوشه چيني كرده و مراحل عالي علم و عمل را پيموده‏اند. شهيد سعيد، شيخ مهدي شاه آبادي، آية الله شيخ محمد تقي ستوده، آية الله استادي آيت الله شيخ علي پناه اشتهاردي،از آن جمله‏اند.چگونگي عرضه آثار : محمدعلي اراكي علاوه بر تحقيق و تدريس، تاليفات زيادي نيز از خود به جاي گذاشتند ________________________________________ آثار : . تقريرات درس فقه آية الله شيخ عبدالكريم حائري يزدي النكاح و الطلاق تقريرات درس آية الله شيخ محمد سلطان العلما تقريرات درس اصول فقه آية الله شيخ عبدالكريم حائري يزدي تقريرات درس فقه آية الله سيد محمد تقي خوانساري توضيح المسائل حاشيه بر "درر الاصول" نوشتة آية الله شيخ عبدالكريم حائري يزدي حاشيه بر "عروة الوثقي" رسالة استفتائات شرح "عروة الوثقي" مقدمه بر كتاب "القرآن و العقل" نوشته آية الله سيد نور الدين اراكي مناسك حج